Parajsa malore e Kosovës
Në veriperëndim të Kosovës, pranë qytetit të Pejës, ngrihen krenare Malet e Rugovës, një nga mrekullitë më mahnitëse të natyrës shqiptare. Rugova është shumë më tepër sesa një destinacion malor është një simbol i qëndrueshmërisë, mikpritjes dhe shpirtit të lirë shqiptar. Me luginat e saj të thella, ujëvarat kristaline dhe pyjet e dendur, kjo zonë është një thesar që çdo vizitor duhet ta përjetojë të paktën një herë në jetë.
Peizazhe që të lënë pa frymë
Rrugët që ngjiten nga Peja drejt Bogës e Kuqishtës janë një udhëtim për sytë dhe shpirtin. Në çdo kthesë të kanionit shfaqen pamje që duken si piktura: shkëmbinj gjigantë që prekin retë, burime të ftohta mali dhe shpella të fshehta që presin të zbulohen.
Një ndër më të famshmet është Gryka e Rugovës, një kanion mbi 25 kilometra i gdhendur nga lumenjtë akullnajorë, që ofron pamje madhështore dhe ndjesinë e thellësisë së pafund.
Në hyrje të luginës, ndodhet Ujëvara e Drinit të Bardhë, një ndër ujëvarat më të bukura në Ballkan. Zhurma e ujit që bie nga shkëmbi krijon një atmosferë qetësie që shumë vizitorë e përshkruajnë si “moment meditimi në natyrë”.
“Kur qëndron përballë ujëvarës së Rugovës, ndien sikur koha ndalon për pak sekonda,”
– thotë Arta, një turiste nga Tirana që e viziton çdo verë.
Tradita dhe mikpritja rugovase
Në çdo fshat të Rugovës, vizitorët ndihen të mirëpritur. Familjet lokale ofrojnë bujtina tradicionale, ku mund të shijosh flija, maza, djathë të Rugovës dhe çaj mali të përgatitur me duar mjeshtërore.
Në disa bujtina mund të marrësh pjesë edhe në punët e përditshme rurale: mjeljen e dhive, përgatitjen e bukës në saç, apo grumbullimin e barishteve malore.
Kjo përvojë e lidh vizitorin me jetën autentike të malësisë dhe me shpirtin mikpritës që ka ruajtur kjo trevë për shekuj.
Aktivitete dhe aventura për çdo stinë
Rugova është destinacion gjithëvjetor.
Në verë, zonat e Kuqishtës dhe Liqenit të Hajlës janë ideale për ecje malore (hiking) dhe kamping.
Në kanion, aventurierët mund të provojnë ngjitjen e famshme “Via Ferrata Ari”, e cila të çon mbi 100 metra lartësi me pamje spektakolare të luginës.
Në dimër, Boge shndërrohet në qendër të skive, me pistë natyrore për fillestarë dhe profesionistë, ndërsa paragliding dhe zipline ofrojnë ndjesi të rralla për adrenalinë.
“Via Ferrata ishte eksperienca më e bukur e jetës sime një kombinim mes frikës dhe lirisë absolute,”
rrëfen një turist nga Prishtina.
Si të arrini në Rugovë
Rugova është vetëm 6 kilometra nga qyteti i Pejës dhe mund të arrihet lehtësisht me veturë, autobus lokal apo bicikletë malore për më aventurierët.
Rruga që kalon nëpër kanion është e asfaltuar dhe e sigurt, por gjatë dimrit rekomandohet përdorimi i gomave dimërore.
Për ata që vijnë nga jashtë Kosovës, aeroporti më i afërt është Aeroporti i Prishtinës “Adem Jashari”, rreth 80 kilometra larg.
Në sezonin e verës, rezervimi i bujtinave bëhet mirë paraprakisht, pasi kërkesa është e lartë.
Zhvillim i qëndrueshëm dhe mbrojtje e natyrës
Rugova po zhvillohet me kujdes për të ruajtur balancën midis turizmit dhe natyrës. Iniciativa të ndryshme lokale promovojnë turizmin ekologjik, përdorimin e produkteve bio, dhe përkujdesjen për mbeturinat.
Guida lokale ndihmojnë turistët të eksplorojnë zonën pa dëmtuar ekosistemin.
Në këtë mënyrë, Rugova po bëhet model për zhvillim të qëndrueshëm malor në rajon.
Thesari që duhet ruajtur
Malet e Rugovës nuk janë vetëm peizazhe ato janë histori, identitet dhe frymëzim.
Në çdo shteg, në çdo majë, në çdo gur, ndien lidhjen e njeriut me tokën dhe me rrënjët e veta ilire.
Rugova është trashëgimi e brezave, një vend ku njeriu mund të rigjejë qetësinë, frymën dhe fuqinë që vetëm natyra di ta japë.
Histori, biodiversitet dhe fryma ilire e Rugovës
Historia e Rugovës është po aq e pasur sa edhe peizazhi i saj. Banorët vendas e lidhin origjinën e tyre me fisët e lashta ilire, që kanë jetuar në këto male shumë përpara ardhjes së sllavëve në Ballkan. Tradita e qëndresës, vlerat e burrërisë dhe lidhja me tokën janë pjesë e identitetit që Rugova ka ruajtur me fanatizëm ndër shekuj.
Në periudha të ndryshme historike, këto male kanë qenë strehë për luftëtarë dhe refugjatë, por edhe një burim frymëzimi për poetë e studiues. Për shumë shqiptarë, Rugova simbolizon forcën dhe dinjitetin kombëtar, një vend ku njeriu nuk humbet, por rigjen veten.
Nga ana natyrore, Rugova është një ekosistem i rrallë malor që përfshin mbi 1,500 lloje bimësh dhe dhjetëra specie të mbrojtura shtazore. Në pyjet e saj gjenden rrëqebuj ballkanikë, arinj të kafenjtë, dhelpra, shqiponja malore dhe shumë shpendë grabitqarë që janë tregues të një mjedisi të shëndetshëm.
Për shkencëtarët e mjedisit, kjo zonë përbën një laborator të hapur natyror për studime mbi klimën, biodiversitetin dhe mbrojtjen e ekosistemeve alpine.
Sot, shumë organizata lokale dhe ndërkombëtare po bashkëpunojnë për ta bërë Rugovën Park Kombëtar të mbrojtur në nivel të plotë, me qëllim që të ruhet si një pasuri kombëtare e Kosovës dhe e gjithë rajonit të Alpeve Shqiptare.
Rugova nuk është vetëm një vend për të parë është një vend për të ndier, për të reflektuar dhe për t’u lidhur me rrënjët.
Ajo është pasqyra e shpirtit shqiptar, ku natyra, historia dhe njeriu bashkohen në një harmoni që të bën ta ndjesh kohën ndryshe.
