Sistemi i ri yjore i trefishte gjate formimit

Per here te pare, astronomet kane shikuar nje disk te pluhurosur me materiale rreth nje ylli te ri te copetuar ne nje sistem te shumefishte yjor. Ky imazh perfshin vezhgime te reja nga observatoret (ALMA –Atacama Large Millimeter/submillimeter Array ),ne Kili, dhe zbulon procesin ne veprim!

Yjet formohen ne re kozmike te gazit dhe pluhurit, kur materiali i holle ne rete shkaterrohet gravitacionalisht ne kore te dendura dhe nga ana tjeter terheq materiale shtese nga brenda. Materiali i rene formon nje disk te rradhes rreth nje ylli te ri, dhe eshte konsumuar ngadale. Perfundimisht, ylli i ri eshte mbledhur ne mase te mjaftueshme per te krijuar temperaturat e nevojshme dhe presione ne qender te saj per te shkaktuar bashkimin berthamor.

Yjet qe nuk kane shok ( dmth. yje shoqeruese) – te tille si Dielli – nuk jane aq te zakonshem sa kemi menduar . Ne fakt, pothuajse gjysma e yjeve ne galaktiken tone ka te pakten nje shok (yll-shoqerues). Studimet e meparshme kane treguar se yjet ne sistemet e shumta kane tendenca te jene ose relativisht te aferta me njeri-tjetrin, rreth 500 here distance Toka-diell (i njohur Njesia Astronomimike ose AU), ose ne menyre te konsiderueshme me larg, ne mbi 1000 AU.

Duke pasur parasysh keto distanca te ndryshme, shkencetaret kane dale ne konkluzione se ka pasur dy mekanizma kryesore te prodhimit te sistemeve te shumta yjore.

Te dhenat e reja nga ALMA kane ofruar tashme deshmi vezhgimore te ketij konkluzioni. Ky imazh tregon procesin e dyte ne veprim, sic shihet ne sistemin e ri yjor te trefishte L1448 IRS3B. Treshja eshte ende e ngulitur thelle brenda rese se tyre mëmë ne konstelacionin e Perseus, rreth 750 vite-drite nga Toka. ALMA e ka zbuluar kete disk te kete nje strukture spirale, nje tipar qe tregon paqendrueshmerine gravitacionale.

[BC86b] LDN 1448 IRS 3B,

Credit:
ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/J.J. Tobin (University of Oklahoma/Leiden University)